Национал школа хөгжүдер институттуң мурнундан Николай Шагдыр-ооловичиге изиг байырны чедирбишаан, быжыг кадыкшылды, чогаадыкчы чедиишкиннерни, аас-кежикти күзедивис. Хөй чылдарның дургузунда ханы уткалыг, чараш чогаалдары, шүлүктери-биле номчукчуларны өөртүп чорууру дээш четтиргенивисти илередип, моон-даа соңгаар чаа-чаа чогаалдарын номчуур боор бис дээрзинге бүзүревишаан, хүндүткел-биле мөгейип тур бис.
Аът дугайында баллада
Делгем ховуларны казыргы дег
Девиржидип эртер чүгүрүк аът,
Адак сѳѳлгү чарыжым деп билип,
Араалчылап, дыным сал деп чүткээн.
Улус-биле мендилежип киштеп,
Улуургавайн, бажын эрес савап,
Шагда эрткен чарыштарын сактып,
Самнай аарак, чоргааралдыг баскан.
Ээзи оглун олурткаштың, аътка
«Эртип кел» деп бүзүрелдиг чагаан.
«Салгындан-даа ушта халааш, кээйн» деп,
Сагыжын аът орангылап сѳглээн.
Ээн хову ужунга кээп, деңге
Эрес эрлер аъттар дынын салган.
Кудай-дээрже багана дег бедип,
Куу доозун хову кежир кѳшкен.
Чарыштырган аъттар таптай баскан
Сарыг хову дүңгүрлештир дагжаан.
Чүректер-даа уштунгу дег соккан,
Чүгле эртер! Адаан ындыг күштүг.
Чаваа шаандан дешкилектеп ѳскен
Чаттып чыдар делгемнерден салгын
Айдыс чытты челбип бээрге, тынып,
Аккан дерниң ажыын безин билбээн…
«Агаар шуут-ла ѳрттенген дег, ышкам,
Ам-даа элээн, хензиг арткан, хензиг.
Шагжаң хѳрээм шыдажып кѳр, сѳѳлгү
Чарыжымны тѳндүрүп кааш, ужайн».
Ылап-ла аът сѳзүн ээлеп, эрткен,
Ынчалза-даа чыда дүшкеш, турбаан.
Ынак аъдын ээзи ашак суйбап,
Ыызын тудуп чадажып-ла орган.
Калган-даа бол, тиилеттирбээн аъттың
Сооп, кѳжээн карактары үр-ле
Соңнап келген ѳѳрү-биле чарлып,
Хаяаланган дышче кирип чыткан.
Ѳѳм
Таңды сынның эдээнейде,
Таар оъттуг оргулаашта,
Ховугайның ховузунда,
Хола-хараган аразында
Ортулук дег дүдүскекте
Опагар ак ѳѳм турар.
Аазын эмген эмиим ышкаш
Ава черим борбак тейи,
Ыдык тѳрел чыды сиңген
Ынак, чылыг уям ол-дур.
Базымнарым баштайгызын,
Башкы сѳзүм магадалын,
Бажым кыргааш, йѳрээн хүннү,
Чарлыышкынның куюм ѳйүн
Сактып ийлээн ѳѳм ол-дур.
Кара сугнуң ыры буугуп,
Хараганнар саргарарга,
Эргим ием оглун чоктап,
Эжиин ажып келиримни
Эрикпейн манап орар.
Ѳңнер долган чашкы үем
Ѳскээр кѳшпээн делегейи —
Ѳѳмнүң ырак ортулугу,
Тояап чоруур оруктарым
Доозазындан кѳстүп кээр сен.
Чырык имир дүжүп кээрге,
Сыннар баштап черже баткан
Сылдыс ышкаш чайыннаар сен.
Халагым ой, ачам чогул!
Кадарчының сүнезини
Октаргайның кодан хоюн
Ончалаар дээш үнген ояар
Олчаан барып, дедир келбээн.
Эрте шагдан куруг турбаан,
Ээнзиревээн баглаажыңга
Аъдым баглап келбезим дээш,
Ачамның ѳѳ, мени ѳршээ…
Саарылган чырык имир,
Сактып манаан Ием, Черим.
