Чүрээмни уругларга өргүп тур мен

Дагдыныкчы башкы чылынга тураскааткан 2023 чыл адакталып, 2024 чыл эргинде моорлап кел чоруур үе аразында, Чөөн-Хемчик коҗууннуң Оорҗак Хорагай аттыг көдээ культура баҗыңынга: «Сактыышкыным кавайы боор, Чыраа-Баҗы өскен суурум» деп темалыг кеҗээге Россия Федерациязының улус өөредилгезиниң Хүндүлүг аҗылдакчызы деп аттың эдилекчизи, ТР-ниң чогаалчылар Эвилелиниң кеҗигүнү, республикада алдар-аттыг хоочун башкы, дагдыныкчы, эртем шинчилекчизи, хөй-хөй өөредилге номнарының автору, чогаалчы Лидия Хорагаевна Оорҗактың байырымныг кеҗээзинге улуг-биче чон, школачылар, башкылар келген.

Көдээ культура баҗыңын Лидия Оорҗактың ачазы Оорҗак Хорагайның ады-биле адаан. Ооӊ ук төөгүзү кончуг байлак, суурнуң ат-сураглыг уран-чүүлчү хөөмейҗизи дээрзин таныштывыс.

Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Баҗы сумузунуң администрация даргазы Радион Викторович Ооржак дагдыныкчы хоочун башкының күш-ажылчы чедиишкиннеринге доктаап, келир үениң аныяк кадрларын белеткээринге үлүг-хуузу дээш «Чыраа-Баҗы сумунуң Хүндүлүг Хамаатызы» деп атты Лидия Хорагаевна Оорҗакка юбилейи таварыштыр тывысканы өөрүнчүг болуушкун.

Башкы киҗи хамыкты мурнай школаҗе далаҗыр. Төрээн школазында кандыг чаа чүүлдер болуп турарын Лидия Хорагаевна дораан эскерип каан. Школаның директору Эдуард Омакович Монгуш биске бичии уругларның чаа чүүлге сонуургал төвүнде өзүлдезин, келир үеде школадан онзагай талантылыглар көстүп келиринге идегел улуг дээрзин чоргаарал-биле чугаалаан. Ол дээрге школа даргазыныӊ бот-идепкейжи кызымак чоруу моон көскү. Алыс боду чугаакыр, хүндүлээчел, сагыш-човаачал, школага чүү-даа болурга башкылары-биле кады хүнзээр.

Кеҗээниң кол башкарыкчызы, директорнуң чөвүлекчизи, тыва дыл башкызы Уран Ыспан-ооловна Донгак чогаалчының аҗылын хөй талалыын допчулай бөлүктеп, тода көргүскенин сонуургадывыс.

Ооң чогаалдары: «Төлгээ дүшпес чажыттар» (2007), «Ээргииштиг ээрем» (2008), «Үе-домчу» (2010), «Тывам Оглу» дээш өске-даа чогаалдары парлаттынган. Бичии уругларга «Үлегерлиг болуру», «Долаана», «Бөмбүрзек», «Күдерек», «Төрээн чогаал» (6 класс) дээн номнарны биҗээн. Башкылаашкындан аңгыда чогаал шинчилээн аҗылдары база чырыкче үнген. Аныяк талантылыгларны сайзырадып, чогаалчыларга «Уран сөстүң сырыны» деп чогаадыкчы мөөрейни эрттирип турар. Тыва Республиканыӊ «Чылдыӊ башкызы» деп тыва дыл, чогаал башкыларыныӊ мөөрейинге 2 удаа киржип, 2002 чылда «Сердце отдаю детям» (Чүрээмни уругларга өргүп тур мен) база 2010 чылда ол-ла мөөрейге 1-ги черни ээлеп «2010 чылдыӊ башкызы» деп атты чаалап алган. Москва хоорайга Россияныӊ төрээн чогаал башкыларыныӊ аразынга «Эртем-шинчилел ажылдары» деп номинацияга шаӊнаткан.

Россия Федерациязының улус өөредилгезиниң Хүндүлүг аҗылдакчызы деп атка төлептиин каш дакпыр чедиишкиннери-биле бадыткаан.

Чогаалчының төрээн чери

«Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы сумузунда Шанактыг-Өдек деп черге төрүттүнген мен» деп Лидия Оорҗак чугаалап, улаштыр Улуг-Хову, Эдер-Даг, Кызыл-Тей, Шеми оруу, ада-иезиниң турлаг-хонаштарын төөгүп бээрге чогаалчының чашкы үезинче эглип келдивис. Совет үеде Улуг-Ховуга картошка, капуста, тараа шөлү чалгып турган болза бөгүн мал одары делгем кылдыр көзүлген. «Дөргүн черге өөн өглээр, дөлем черге малын чалаар» дээни ышкаш кышкы чурумалдыг бойдуста ырак тейде аалдың ыҗы бурулап көзүлгени онзагай. Хар улуг болганындан кыска-даа болза аян-чоруувус моон-биле доозулду.

Школачылар мөөрейи

Хемчегниң күзенчиг кезээ бо-ла болгай, уран-номчулга мөөрейи! Юбилярь чогаалчының уругларга биҗээн шүлүктери хөй болганы-биле уруглар саттарыныӊ, эге класс өөреникчилериниӊ болгаш үстүкү класстарның көдүрлүүшкүннүг киришкенин фестивальчы шимчээшкин деп болур. Чылдың-на школага шүлүк мөөрейин чорудары чүүлдүг дээрзин ада-иелер деткээн. Лидия Хорагаевна эгелекчи чүүлдерниң деткикчизи болуп, соон салгаан салгалдарлыг, бодарадыкчы салым-чаянныг дээрзи түңнелдиг болган. Дагдыныкчы башкының аҗыл-херээ сөс-биле эвес, соондан эдерткен аныяк чогаалчылары, мурнунда хөй өөреникчилери чуруктан бадыткап турар.

Аныяк чогаалчы, драматург Кеҗик Коңзай башкызынга чоргаарланып, байыр чедирип, школачылар аразынга болган мөөрейниң җюри кеҗигүнүнге көдүрлүүшкүннүг аҗылдаан. Ол ышкаш школа башкылары Римма Комбуевна Сарыглар (орус дыл болгаш чогаал башкызы), Галина Арандоловна Куулар (эг класс башкызы) җюриниң кол аҗылынга киришкен.

Республиканың национал школа хөгжүдер институттуң ажылдакчызы Виктория Валерьевна Монгуш институттуң мурнундан сөс ап, мөөрейниң тиилекчилерин онзалап демдеглээн. Дипломнар, Хүндүлүг биҗиктер алган уругларның хей-аъды бедик, өөрүшкү-маңнайлыг чанган. Национал школа хөгжүдер институттуң деткимчези улуг болганын демдеглеп кайн.

Чылдың дагдыныкчы башкызы, чогаалчы, уругларның ынак өңнүү Лидия Оорҗак аныяк чогаалчылары-биле өскен-төрээн суурунуң аҗыл-ишчи киҗилери, башкылары, өөреникчилери, номчукчулары-биле уҗураҗып, төрээн дылды сайзырадырынга улуг идигни бир демниг эрттиргени солун болган.

Чаа чылдың ыры-шүлүү удавас школага уламчылаар, коллективтиң башкыларынга чаа-чаа чогаадыкчы чедиишкиннерни күзедивис.

Лидия Иргит. “Твой информ” деп солундан.