ӨФКС ХАМААРЫШКАН ОРУС-ТЫВА ТЕРМИННЕРНИҢ
ЧИЖЕК СЛОВАРЫ
А
Абстрактный – туугай.
Адекватная оценка – шын демдек, медерелдиг үнелел.
Алгоритм – чорудуу, чорудулгазы; чогуур түңнелдер чедип алырының аргаларын, кылдыныгларын дес-дараалаштыр мөөңнээри; бердинген онаалганы кылырынга ажыглаар дүрүмнениң чаңгыс аайлашкаан кылыры.
Аудирование – дыңнап хүлээп алыры.
Б
Базис – таваа, үндезини, дөзү, кол өзээ.
Базис содержания дошкольного образования – школа назыны четпээн уруглар өөредилгезиниң үндезин ужур-утказы.
В
Волевой- тура-соруктуг, быжыг соруктуг, чаңныг.
Воображение – даап бодаашкын, бодал, хөөктүрүп боданыры. (угаан-сагышка кирип, каракка көстүп кээр кылдыр чогаадып боданыры).
Влияние – салдарлыы, дээштии.
Г
Говорение – чугаалаары.
Д
Действие – кылдыныг, хөделиишкин, ажыл-чорудулга.
Деятельность – ажыл-чорудулга.
Диагностика – тодаргайлап хынаары, хыналда чорудары.
Догадливый – тывынгыр, даап бодап кааптары.
Дошкольное образование –школа назыны четпээн уруглар өөредилгези.
З
Задача – 1.сорулганы чедип алыр (боттандырар) ажылдар. 2.мат. бодалга.
Занимательный – сонуурганчыг, биликсенчиг.
И
Идентичность – дөмейлешкээ.
Индивидуальный – бот-тускайлаң, онзагай, өскелерге дөмейлешпес.
Интегративный – долузу-биле хаара тудар.
Интеграрированный урок – демнежиглиг кичээл.
Интеллектуальный – угаан-бодалдың бедик деңнелдии, угаап боданырының талазы-биле бедик деңнел.
Интерпретация – тайылбыр, тодарадыг.
Испытание – шылгалда.
К
Компетенция – кандыг-бир айтырыгга хамаарыштыр эки билиглер. Компонент – боттуг чүүл.
Компонентный – эки билир, бүрүн эргелиг, ханы билиглиг.
Компетентность – айтырыгны эки билири.
Коммуникация – харылзаа.
Коммуникативный – чугаакыр.
Коммуникативные действия – харылзажыры, чугаалажыры. Коммуникативные универсальные учебные действия – харылзаа тудуп, чугаалажырының бүгү талалыг ажыл-чорудулгазы.
Коммуникативные результаты – харылзажып билириниң түңнелдери.
Компонент – кезээ.
Конкретный – тодаргай, ылап шын.
Корректный – чөптүг, тааржылгалыг.
Коррекция – эдип чазаары.
Критерий –үнелел бээринге негелде (хемчээл, байдал).
Л
Личностные универсальные учебные действия – өөредилгениң бот-тускайлаң бүгү талалыг ажыл-чорудулгазы.
Личностные результаты – бот-тускайлаң (амы-хуунуң) түңнелдери.
Любознательный – сонуургак.
М
Метапредметные результаты – эртемни шиңгээткениниң бүгү талалыг ажыл-чорудулганың түңнелдери (бодунга сорулганы салыры, ажылды планнаары, күүседири, түңнелди баш бурунгаар даап бодаары, эдилгелиг ажылдаары, бот-үнелелди кылыры, ниити түңнээри).
Метапредметные учебные универсальные действия – өөредилгени өске эртемнер-биле холбаштыр шиңгээдириниң бүгү талалыг ажыл-чорудулгазы. Модель – үлегер, майык.
Мораль- мөзү, сургаал (сагыш-сеткилдиң делегейи).
Мотивировать – шынзыдар, бадыткаар, тайылбырлаар, билдингир болдурар.
Мотивировать свои действия – бодунуң ажыл-чорудулгазын шынзыдар.
Мотивация – сонуургалды оттурары.
Мотивационная деятельность – сонуургалды оттурар ажыл-чорудулга.
Н
Настойчивый, напористый – шудургуу.
Нерациональный – чедимче чок, ужур-утка чок.
Нестандартный – тускай, дөмейлешпес, аңгы, бот – тускайлаң.
О
Объект – чүүл, хайгааралдың (шинчилелдиң) кандыг-бир чүүлү.
Обосновывать –бадыткаар, шынзыдар.
Обучение – өөредири.
Образование – өөредилге, билиг.
Образованный –билиглиг.
Ожидаемые результаты – манап турар түңнелдер.
Организационный момент урока – кичээлдиң организастыг кезээ (кичээлдиң кичээнгей мөөңнээр кезээ).
Ориентир –угланыышкын.
Основополагающий – үндезинниг, эргежок чугула, кол.
Опыт –дуржулга, мергежил.
Основное общее образование – кол (ниити) өөредилге.
Основная образовательная программа – кол (ниити) өөредилге программазы.
Отражать – көргүзер, чырыдар.
П
Паради́гма (гр.сөс “чижек, хевир” – кайы-бир үеде эртемде чаа угланыышкыннарга (үзел-бодалдарга), хевирлерге хамаарышкан чидиг айтырыглар болгаш оларны шиитпирлээр арга-мергежилдер, бодал, көрүш база билиглер системазы.
Планирование – планнап алыры, дес-дараалаштыр тургузуп алыры.
Подход – 1. Кижилер-биле чугаалажыр арга; 2.чоокшулаары (кылдыныг).
Познание – 1. билип алыры; 2.билип алыышкын.
Познавательные учебные универсальные действия – бодун долгандыр делегейни угаап, шиңгээдириниң бүгү-талалыг ажыл-чорудулгазы.
Познавательный процесс – билип алыры, билип алыышкынның чуруму, чадазы, оруу, шимчээшкини.
Познавательный – билип алыры.
Полномочие – эрге (бүрүн).
Понятие, общее понятие – билиг, ниити билиг.
Предметные универсальные действия – эртемни бүгү талалыг шиңгээдир ажыл-чорудулга.
Предмет – чүве, эт-херексел, объект.
Предметные универсальные действия – эртемни бүгү талалыг шиңгээдир ажыл-чорудулга.
Предпосылки – үндезин.
Преобразование – чаартылга, өскертилге.
Принцип –үзел-бодал.
Проблема – берге айтырыг (шиитпирлээр айтырыг).
Последовательное действие – дараалашкак ажыл-чорудулга.
Поступок – чорук, херек.
Проба – шенелде.
Проблема –берге айтырыг (шиитпирлээр айтырыг).
Прогнозирование – баш бурунгаар даап бодаары.
Процесс – чорудулга.
Р
Развитой – сайзыраңгай.
Реальный – боттуг.
Реализация –боттандырары, күүседири.
Регулятивный – байдалга дүүштүр таарыштырып башкарары.
Регулятивные универсальные действия – таарыштырып башкарар бүгү талалыг ажыл-чорудулга.
Репродуктивный – шиңгээткен билиин бадыткап шынзыдары.
Речевое развитие – чугаа сайзырадыры.
Рефлексия – бот-үнелел, бот үнелелин сайгарары.
Рефлексивный – эдилге-чазалгалыг бот-үнелел.
С
Саморазвитие – бот-сайзырадылга.
Самосовершенствование – бот-депшилге, бот-депшидери (бодун депшилгелиг болдурары).
Система – чурум, аай.
Системно-деятельностный подход – өөредилгениң ажыл-чорудулгазын доктаамал чорудар арга.
Скрининговые – бөлүктээн, чаңгыс аайлаан, системажыткан, бөлүктей ажылдап каан.
Сообразительный – сагынгыр, тывынгыр.
Сотрудничество – кады ажылдажылга.
Социальный –ниитилел чергелиг.
Социализация – ниитилелдиң дүрүмнеринге чаңчыгары.
Социально-коммуникативное развитие – хөй-ниити черлеринге болгаш кижилер аразынга шын алдынарын, харылзажып билирин сайзырадыры.
Способ – арга.
Способный – салымныг.
Схема – дөзевилел, кол оорга.
Т
Точка зрения – үзел бодал.
Трудолюбивый – ажыл-ишчи, кежээ.
Трудоемкость – хөй күштүң негеттинери.
У
Убеждение –бүзүредири, шынзыдары.
Убеждать – бүзүредир, шынзыдар.
Умение – салдынган сорулгаларга база Умение – билди, мергежил, билири.
Универсальные учебные действия (УУД) – өөредилгениң бүгү талалыг ажыл-чорудулгазы (ӨБТАЧ). ӨБТАЧ (өөредилгениң бүгү талалыг ажыл-чорудулгазы) – эртем бүрүзүнге хамаарыштыр чаа чүүлдү медерелдиг шиңгээдириниң чугулазын, өөредилгениң ажыл-чорудулгазының сорулгазын, ук сорулганы чедип алырының байдалдарын, ажыл-херекти күүседириниң уг-шиин чөптүг тып, таарыштырып алырын өөредилгениң бүгү талалыг ажыл-чорудулгазын шиңгээдип алыры азы “өөрениринге өөренири” .
байдалдарга дүүштүр даалганы, онаалганы шын кылып билири.
Универсальный – бүгү талалыг сайзыраңгай, делгем билиишкинниг.
Упорный – карак кызыл, чаныш-сыныш чок.
Учитывать – кичээнгейге алыл, барымдаалаар.
Ф
Фактор – байдал, чылдагаан.
Физическое развитие – күш-дамырын сайзырадыры.
Формирование – хевирлээри, тургузары, кижизидери.
Функция – хүлээлге, ажыл-чорудулга.
ФГОС (Федеральный Государственный образовательный стандарт) – ӨФКС (Өөредилгениң федералдыг күрүне стандарты).
Ц
Целесообразный – чогумчалыг, таарымчалыг, ажыктыг.
Целевые ориентиры – тускай сорулгалыг угланыышкыннар.
Ценность –үне, өртектиг.
Целенаправленность – тодаргай угланыышкын.
Э
Экзамен- шылгалда.
Эталон – эге хемчегниң үлегери.
Эрудированный – шыырак билиглиг, хөйнү билир.
Эффективный – чогумчалыг, бүдүрүмчелиг.
Эффективность – магадылал, сонуургал, ажык-дуза, үре-түңнел.